Nhiều khó khăn trong xây dựng thôn, bản nông thôn mới

Ngày 21/10/2018, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1385/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Hỗ trợ thôn, bản, ấp của các xã đặc biệt khó khăn khu vực biên giới, vùng núi, vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo xây dựng NTM gắn với giảm nghèo bền vững giai đoạn 2018 - 2020 (sau đây gọi là Đề án 1385). Căn cứ đề án của Chính phủ, năm 2019, tỉnh ta xây dựng kế hoạch, phân công nhiệm vụ đến từng sở, ngành, cấp ủy chính quyền các cấp để tổ chức thực hiện. Theo đó, giai đoạn 2018 - 2020, tỉnh ta tổ chức xây dựng 255 thôn, bản NTM của 25 xã thuộc 4 huyện biên giới: Nậm Pồ (8 xã, 71 thôn bản); Mường Nhé (6 xã, 73 thôn bản); Điện Biên (8 xã, 82 thôn bản) và Mường Chà (3 xã, 30 thôn bản). Mục tiêu đề ra đến năm 2020, toàn tỉnh có 106 thôn, bản được công nhận NTM.

Sau 2 năm thực hiện, đến nay toàn tỉnh mới có 16 thôn, bản được công nhận NTM và 10 thôn, bản NTM kiểu mẫu.

Ông Nguyễn Thanh Bình, Phó Chánh Văn phòng điều phối NTM tỉnh cho biết: Đề án xây dựng thôn, bản NTM là chương trình có mục tiêu, kế hoạch cụ thể, phù hợp với điều kiện thực tế của tỉnh. Song, quá trình thực hiện, các xã, bản gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc trong hoàn thiện các tiêu chí. Giai đoạn 2018 - 2020, toàn khu vực đề án đã triển khai đầu tư 301 công trình hạ tầng kinh tế - xã hội; hỗ trợ thực hiện 28 mô hình cây ăn quả, 33 mô hình chăn nuôi, 15 mô hình cây công nghiệp ngắn ngày, 4 mô hình cải thiện môi trường nông thôn. Tổng kinh phí thực hiện chương trình là 1.267,4 tỷ đồng. Tuy nhiên, toàn bộ nguồn vốn trên đều thuộc các chương trình, dự án có chung mục tiêu như: Chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng NTM, chương trình 30a... Đối với Đề án 1385 thì không được cấp nguồn vốn riêng để thực hiện. Bên cạnh đó, thời điểm tổ chức thực hiện đề án vào giữa giai đoạn đầu tư công 2016 - 2020, các danh mục đầu tư đã được phê duyệt từ đầu nhiệm kỳ nên tỉnh không thể điều chỉnh để tập trung thực hiện chương trình xây dựng thôn, bản NTM. Ngoài ra, kết quả thực hiện đề án đạt thấp có một phần nguyên nhân từ việc kiểm tra, giám sát và chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền cấp huyện chưa được sâu sát; việc ban hành các văn bản triển khai, chỉ đạo điều hành còn chậm nên cấp xã còn lúng túng trong thực hiện chương trình. Công tác tuyên truyền, vận động nhân dân các thôn, bản chưa được thường xuyên, hiệu quả chưa cao; người dân còn tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào nguồn đầu tư của Nhà nước.

Huyện Nậm Pồ có 71 thôn, bản thuộc vùng Đề án 1385. Theo kế hoạch đến hết năm 2020, toàn huyện có 22/71 thôn, bản được công nhận NTM. Song đến nay mới có 7 bản đạt NTM (đạt 31,8% kế hoạch).

Ông Vũ Thanh Hải, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Nậm Pồ cho biết: Các xã biên giới đều rất khó khăn về cơ sở hạ tầng; thu nhập thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao; tình hình an ninh trật tự tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp… nên việc thực hiện Đề án rất khó. Để thực hiện được 15/15 tiêu chí bản NTM cần nguồn kinh phí rất lớn nhưng đề án lại không được cấp kinh phí trong khi nguồn vốn các chương trình cùng mục tiêu đã được phân bổ chi tiết từ đầu nhiệm kỳ 2016 - 2020. Bên cạnh đó, việc huy động nguồn vốn, xã hội hóa để xây dựng NTM tại các thôn bản cũng cực kỳ khó khăn, nếu có cũng chỉ là người dân hiến đất, đóng góp ngày công lao động khi có công trình, dự án do nhà nước đầu tư tại bản. Do đó, việc thực hiện các tiêu chí tại các bản gần như là không thể. Trên cơ sở đánh giá chính xác những khó khăn, vướng mắc, giai đoạn 2018 - 2020 huyện Nậm Pồ đã lựa chọn những thôn, bản thuận lợi thuộc những xã thuận lợi nhất để huy động nguồn lực, tổ chức thực hiện điểm.

Song song với việc tổ chức thực hiện tại các bản thuộc các xã biên giới, Đề án 1385 đã được Ban Chỉ đạo chương trình MTQG xây dựng NTM tỉnh chỉ đạo tất cả các huyện, thị xã, thành phố thực hiện. Song nhìn chung còn thiếu sự quan tâm, sát sao trong việc chỉ đạo, đôn đốc, kết quả thực hiện đạt thấp.

Thôn Phai Tung là 1 trong 2 thôn được UBND xã Mường Báng (huyện Tủa Chùa) lựa chọn làm điểm xây dựng thôn, bản NTM. Song đến nay, xã Mường Báng chưa triển khai được hoạt động nào. Còn người dân thì chưa nắm rõ nội dung, thậm chí ngay cả trưởng thôn Phai Tung còn nhầm lẫn giữa bộ tiêu chí Chương trình MTQG xây dựng NTM với bộ tiêu chí xây dựng thôn, bản NTM.

Đây là thực trạng khá phổ biến tại các thôn, bản vùng cao, biên giới. Phần lớn UBND các xã đang quá chú trọng, tập trung vào xây dựng xã NTM mà chưa quan tâm đến đề án xây dựng thôn, bản NTM.