Liên kết chặt “6 nhà” tăng giá trị ngành nông nghiệp

Đây là quan điểm của chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực  trong Diễn đàn Nông dân quốc gia lần thứ 5 với chủ đề "Vốn và công nghệ trong liên kết 6 nhà", ngày 13/10, tạị Hà Nội.

“6 nhà” trong liên kết chuỗi phát triển nông sản được hiểu là các thành tố: Nhà nước; Nông dân; Nhà khoa học; Doanh nghiệp; Ngân hàng; Nhà phân phối.

Trong vài năm trở lại đây, nông nghiệp đang nổi lên là nhóm ngành tăng trưởng mạnh về xuất khẩu. Mặc dù đại dịch COVID-19 hoành hoành nhưng 9 tháng năm 2020, tổng trị giá xuất khẩu nông, lâm, thủy sản ước đạt 30,05 tỷ USD, tăng 1,6% so với cùng kỳ năm 2019. Trị giá xuất siêu đạt khoảng 7,2 tỷ USD, tăng 15,7% so với cùng kỳ năm 2019.

Tuy nhiên, hiện nay thương hiệu của nông sản Việt vẫn chưa thực sự tạo được sự chú ý trên thị trường thế giới. nguyên nhân mấu chốt của tình trạng nêu trên được chỉ ra là bởi mối quan hệ liên kết trong 6 nhà còn không ít vướng mắc cần giải quyết.

Đơn cử câu chuyện đưa các sản phẩm nông sản vào siêu thị hiện còn nhiều bất cập. Chuyên gia kinh tế Nguyễn Đình Cung cho rằng cần có sự công bằng trong tiếp cận nhà phân phối. Mỗi siêu thị có quyền đặt ra các tiêu chuẩn riêng nhưng Bộ Công Thương cần có vai trò trọng tài để đảm bảo công bằng trong tiêu thụ hàng hoá.

Nêu rõ hơn vấn đề, ông Vũ Vinh Phú, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Siêu thị Hà Nội nói: “Siêu thị chiếm dụng vốn rất “hợp lý”, nhiều nơi chiết khấu từ 30% đến 35% rồi nợ tiền hàng đến 3 tháng. Các sở công thương rất ít có ý kiến về vấn đề này”.

Câu chuyện sử dụng vốn sao cho hiệu quả hay ứng dụng công nghệ trong sản xuất kinh doanh nông sản như thế nào để đạt được hiệu quả tốt được nông dân hết sức quan tâm. Đánh giá chủ trương liên kết 6 nhà của Chính phủ đúng đắn, kịp thời, song ông Vũ Vinh Phú nhận xét thời gian qua những kết nối này còn mang nhiều tính tự phát, chưa được tổ chức chặt chẽ, kết nối cơ học là chính. Đã đến lúc chúng ta phải đặt vấn đề để giải bài toán kết nối một cách hiệu quả hơn, vững chắc hơn, đúng pháp lý hơn, trong đó mấu chốt là phải có những "bà đỡ". Đó là vai trò hỗ trợ hợp lý, thiết thực của Chính phủ, các bộ, ngành và các địa phương đối với các doanh nghiệp.

"Bà đỡ" phải tạo ra một môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch, cạnh tranh lành mạnh giữa các thành phần kinh tế trên thị trường.

Vấn đề ứng dụng khoa học công nghệ trong nông nghiệp cũng được các diễn giả đề cập khá kỹ tại diễn đàn. Theo GS.TS Ngô Xuân Bình, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ các ngành kinh tế - kỹ thuật (Bộ Khoa học và công nghệ), điểm yếu của nông nghiệp Việt Nam là khâu thu hoạch, chế biến đa dạng hóa sản phẩm.

Việt Nam là nước có điều kiện thiên nhiên ưu đãi và có nhiều mặt hàng nông sản được người nước ngoài ưa chuộng nhưng những năm trước đây các doanh nghiệp chỉ tập trung sản xuất thật nhiều mà chưa quan tâm đến việc sản phẩm làm ra bán cho thị trường nào, bao bì mẫu mã ra sao. Điều này khiến cho những ưu điểm vốn có không thể phát huy.

Các doanh nghiệp không thể tập trung diện tích đất lớn để ứng dụng khoa học công nghệ toàn diện, đạt năng suất, hiệu quả cao nhất. Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Đăng Cường, Giám đốc Công ty TNHH Lucavi chia sẻ, trong thế giới phẳng, tràn ngập thông tin, việc tìm hiểu các kỹ thuật chăn nuôi, kỹ thuật trồng, lai tạo, ghép giống… khá nhiều, thuận tiện. Tuy nhiên, việc ứng dụng các công nghệ hiện đại không đơn giản với những nông dân dám khởi nghiệp. Bởi họ không biết nên học của ai, học từ đâu, trình độ có đủ để tiếp cận và học hỏi không.

"Vì vậy, vai trò định hướng của Nhà nước, nhà khoa học để khoa học công nghệ phù hợp với trình độ chuyên môn và phù hợp với nhận thức, phù hợp với mô hình, loại hình nông nghiệp, nghĩa là phù hợp trong điều kiện thực tế sản xuất cho bà con nông dân rất quan trọng", ông Nguyễn Đăng Cường nói.

Bà Vũ Thị Minh (Trường Đại học Kinh tế Quốc dân) cho rằng, thời gian tới cần tăng cường hơn nữa nguồn vốn tín dụng nông nghiệp, đặc biệt tín dụng cho vay theo chuỗi giá trị nông sản, thông qua thực hiện các biện pháp đơn giản hóa thủ tục cho vay; phát triển dịch vụ tư vấn hỗ trợ vay vốn và sử dụng vốn vay… “Chúng ta cần bố trí nguồn ngân sách thỏa đáng để thực hiện các chính sách ưu đãi nhằm khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp”, bà Vũ Thị Minh nhấn mạnh.

Ông Ngô Xuân Bình cũng kiến nghị thời gian tới cần tiếp tục hoàn thiện, bổ sung hệ thống các cơ chế, chính sách khoa học công nghệ phục vụ phát triển sản xuất nông nghiệp bao gồm các Luật, Nghị định, Quyết định của Thủ tướng Chính phủ và các văn bản hướng dẫn thi hành nhằm khuyến khích doanh nghiệp/người dân đầu tư trực tiếp hoặc liên kết tổ chức, cá nhân để nghiên cứu và chuyển giao khoa học, công nghệ. Bên cạnh đó, cần ưu tiên đầu tư, triển khai cơ chế, chính sách đồng bộ, theo chuỗi giá trị của sản phẩm nhằm hỗ trợ phát triển sản phẩm quốc gia, sản phẩm truyền thống, đặc sản, ứng dụng khoa học công nghệ mới, nâng cao khả năng cạnh tranh, phát triển sản xuất theo hướng sản xuất hàng hóa nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ phục vụ xuất khẩu.